نشانه های جمع در فارسی نقش مهمی در شکل‌گیری جملات دارند. جمع به معنای زیاد شدن و گردهم آمدن افراد یا اشیاء است. در زبان، وقتی بخواهیم تعداد بیش از یک را بیان کنیم، از نشانه های جمع استفاده می‌کنیم. این نشانه‌ها به انتهای اسم‌ها اضافه می‌شوند و مفهوم تعدد را منتقل می‌کنند.
استفاده درست از نشانه های جمع، به برقراری ارتباط مؤثرتر کمک می‌کند. با نشانه های جمع، می‌توانیم مقصود خود را بهتر به دیگران برسانیم و از سوءتفاهم‌ها جلوگیری کنیم. در ادامه این مطلب با نشانه های جمع در زبان فارسی بیشتر آشنا می‌شویم.
در این مقاله می‌خوانیم :
نشانه های جمع در زبان فارسی
نشانه جمع «ها»
نشانه «ها» یکی از رایج‌ترین نشانه های جمع در فارسی است. این نشانه برای جمع بستن اسامی غیر جاندار و برخی از اسامی جاندار به کار می‌رود. مثلاً “کتاب” به “کتاب‌ها”، “دفتر” به “دفترها” و “میز” به “میزها” تبدیل می‌شود. استفاده از «ها» به سادگی انجام می‌شود و در بیشتر مواقع به انتهای اسم اضافه می‌گردد.
از نشانه جمع «ها» برای جمع بستن اعضای بدن، محصولات و فراورده‌های حیوانی و اجزا رستنی هم استفاده می‌شود، مثل دست‌ها، صورت‌ها، پاها و…
نشانه جمع «ان»
نشانه «ان» بیشتر برای جمع بستن اسامی جاندار استفاده می‌شود. برای مثال، “دانش‌آموز” به “دانش‌آموزان”، “استاد” به “استادان” و “کارگر” به “کارگران” تبدیل می‌شود. این نشانه برای نشان دادن تعداد افراد یا جانداران به کار می‌رود و به نوعی به تفکیک و تمایز آن‌ها کمک می‌کند.
توجه داشته باشید که گاهی «ان» آخر برخی از کلمات به نشانه جمع نیست و مربوط به خود کلمه است مثل تابستان، دبستان، سوهان و …
گاهی برای تلفظ راحت‌تر کلمات مخطوم به «ه» با نشانه جمع «ان» جمع بسته می‌شوند مثل گناهان و پادشاهان
برای کلماتی به «ه» غیر ملفوظ ختم می‌شوند، یعنی «ه» در آخر کلمه صدای «-ِ» بدهد، در هنگام جمع بستن «ه» حذف شده و «گ» جایگزین آن می‌شود مثل پرندگان و موچگان
بعضی از کلمات هم می‌توانند با «ان» و هم با «ها» جمع بسته شوند، مثل مردان و مردها یا زنان و زن‌ها
نشانه های جمع در زبان عربی و تأثیر آن‌ها بر فارسی
نشانه جمع «ات»
نشانه «ات» یکی از نشانه های جمع در زبان عربی است که به زبان فارسی نیز وارد شده است. این نشانه معمولاً برای جمع بستن کلمات دخیل از عربی استفاده می‌شود و برای جمع کلماتی که ریشه فارسی دارند نباید از این نشانه جمع استفاده کرد مثل مکاتبات و مجلات.
نشانه جمع «ین»
نشانه «ین» برای جمع بستن برخی از کلمات استفاده می‌شود ولی بهتر است برای این کلمات از نشانه جمع «ان» استفاده شود. به عنوان مثال، “عالم” به “عالِمین” و “مخترع” به “مخترعین” تبدیل می‌شود. این نشانه بیشتر در متون ادبی و مذهبی دیده می‌شود و کاربرد عمومی کمتری دارد.
نشانه جمع «ون»
نشانه «ون» یکی دیگر از نشانه های جمع در زبان عربی است که در فارسی هم به کار می‌رود. برای نمونه، “مؤمن” به “مؤمنون” و “روحانی” به “روحانیون” تبدیل می‌شود. این نشانه بیشتر در متون رسمی و دینی کاربرد دارد و به افزایش تنوع واژگانی کمک می‌کند.
جمع مکسر
جمع مکسر هم نوعی از جمع در زبان عربی است که با تغییر شکل ظاهری کلمه مفرد به دست می‌آید. این نوع جمع در زبان فارسی نیز به کار می‌رود، به خصوص در کلمات عربی که به فارسی وارد شده‌اند. بر خلاف جمع‌های ساده که با افزودن پسوند به کلمه ایجاد می‌شوند، در جمع مکسر تغییراتی در حروف و ساختار کلمه رخ می‌دهد که ممکن است گاهی پیچیده و نامنظم باشد. به عنوان مثال جمع مکسر «کتاب» به صورت «کتب»، «مدرسه» به صورت «مدارس» و «اصل» به صورت «اصول» نوشته می‌شود.
کلمات خاصی که بدون نشانه جمع بسته می‌شوند
در زبان فارسی برخی کلمات وجود دارند که بدون استفاده از نشانه های جمع معمول، به صورت جمع به کار می‌روند. یکی از مشهورترین این کلمات «مردم» است که هم در معنی مفرد و هم در معنی جمع به کار می‌رود. این کلمات به دلیل کاربرد گسترده و رایج، به صورت جمع بدون تغییر در ساختار اصلی کلمه استفاده می‌شوند.
کلام آخر
نشانه های جمع در فارسی در حالی که گسترده نیستند اما کاربردهای گسترده‌ای دارند. استفاده درست و اصولی از نشانه‌های جمع می‌تواند باعث بالا رفتنن کیفیت و زیبایی نوشته شما شود. یکی از اصول مهمی که ویراستاران باید بدانند استفاده درست از نشانه های جمع برای کلمات و ساختارهای مختلف است به صورتی باعث ایجاد ابهام در جمله نشود. از شما ممنونیم که تا انتهای این مطلب همراهمون بودید، اگر به ویراستاری علاقه دارید و به دنبال یادگیری درست و اصولی این مهارت کاربردی هستید در دوره ویراستاری پلتفرم لیکو که در لیکو آکادمی برگزار می‌شود، ثبت نام کنید.
مقالات مرتبط
