زبان همواره در حال تغییر و تحول است و یکی از این تغییرات، نزدیکتر شدن نوشتار به گفتار، بهویژه در متون غیررسمی است. شکستهنویسی یکی از روشهایی است که به نویسندگان امکان میدهد تا لحنی صمیمیتر و واقعیتر در نوشتههای خود ایجاد کنند. با این حال، این سبک نگارش همواره محل بحث و اختلاف نظر بوده است؛ برخی آن را ابزاری برای ایجاد ارتباط نزدیکتر با مخاطب میدانند، در حالی که عدهای دیگر معتقدند شکستهنویسی به ساختار زبان رسمی آسیب میرساند.
در این مطلب، به بررسی مفهوم شکستهنویسی، اصول آن، و نحوه استفاده صحیح از این سبک خواهیم پرداخت. اگر شما نیز به دنبال ایجاد تعادلی میان نوشتار رسمی و گفتاری هستید، همراه ما باشید تا نکات کاربردی و مثالهای روشنی را مرور کنیم.
در این مقاله میخوانیم :
تفاوت شکسته نویسی و محاوره نویسی
شکسته نویسی و محاوره نویسی دو مفهوم متفاوت هستند. محاوره نویسی به معنای استفاده از عبارات غیررسمی و عامیانه است که معمولاً در مکالمات روزمره به کار میروند. در مقابل، شکسته نویسی به نوعی نگارش اشاره دارد که قواعد رسمی کلمات را تعدیل کرده و آنها را از گفتار به نوشتار منتقل میکند.
زبان گفتاری یا محاورهای یکی از انواع استفاده از زبان است که معمولاً در مکالمات غیررسمی بین افراد رایج است. این نوع زبان در بسیاری از زبانها به صورت طبیعی در گفتار استفاده میشود و ساختار آن نسبت به زبان نوشتاری سادهتر است. با این حال، شکسته نویسی باید به صورت اصولی و قاعدهمند انجام شود، زیرا در غیر این صورت میتواند به زبان رسمی آسیب برساند.
مثال برای محاوره نویسی:
- امروز با علی خیلی حال کردم چون روش حساب باز کرده بودم.
- جلال یه آب زیر کاه بدجنسه.
مثال برای شکسته نویسی:
- امروز علی میره بیمارستان. خونوادش میخوان کنارش بمونن تا حالش بهتر شه.
استفاده از محاوره نویسی و زبان گفتاری در متون رسمی معمولاً توصیه نمیشود. اگر نیاز به استفاده از این روش وجود داشته باشد، باید دقت کرد که کلمات با متن و هدف آن هماهنگ باشند و به شیوایی و تأثیرگذاری متن کمک کنند.
اصول شکسته نویسی
هرچند شکسته نویسی همیشه منتقدهایی داشته، اما هیچوقت بدون طرفدار نبوده، چون به زبان گفتار نزدیکه!
علی صلحجو، ویراستار و مترجم، در کتاب اصول شکسته نویسی نحوهٔ استفاده از زبان گفتاری رو به خوبی توضیح داده. پیشنهاد میکنیم این کتاب و دیگر آثار علی صلحجو رو مطالعه کنید.
با خوندن این کتاب، تقریباً میتوانید اصول شکسته نویسی را یاد بگیرید و در نوشتههاتون به کار ببرید. البته باید دقت کنیم که محاوره نویسی یا شکسته نویسی به زبان رسمی آسیب نزنه و تعادل حفظ شود.
علی صلحجو در این کتاب، روشی با عنوان «نحوهٔ گفتار» برای شکسته نویسی ارائه داده که به نویسندهها کمک میکند متنهاشون روانتر و ارتباطیتر شود.
البته بعضی از صاحبنظرها معتقدن که شکسته نویسی میتواند به زبان رسمی فارسی آسیب برسونه و به همین دلیل توصیه میکنند از آن اجتناب کنیم. اما واقعیت اینه که با توجه به نیازهای جامعه، گاهی استفاده از شکسته نویسی ضروری است. این سبک میتواند به نویسندگان کمک کند تا با عموم مردم ارتباط صمیمانهتری برقرار کنند. البته شرط اصلی اینه که اصول شکسته نویسی رعایت شود.
در ادامه، چند مورد از چالشهایی که نویسندهها در شکسته نویسی باهاش روبهرو میشن رو بررسی میکنیم.
شکسته نویسی ضمیرهای شخصی
قطعاً نویسندههای محاورهنویس همیشه با این سؤال مواجه بودن که تکلیف ضمیرهای شخصی وقتی به واژههای مختلف میچسبن، چی میشه؟ اینجا نمونههایی از ترکیب ضمیرهای شخصی با انواع واژهها رو بررسی میکنیم:
واژههای مختوم به حروف پیوسته مثل «ب» و «ه»:
- کتابم، کتابت، کتابش، کتابمون، کتابتون، کتابشون.
- راهم، راهت، راهش، راهمون، راهتون، راهشون.
- برادرم، برادرت، برادرش، برادرمون، برادرتون، برادرشون.
واژههای مختوم به «ی»:
- صندلیم، صندلیت، صندلیش، صندلیمون (صندلیمون)، صندلیتون (صندلیتون)، صندلیشون (صندلیشون).
واژههای مختوم به «ای»:
- نیم، نیت، نیش، نیمون، نیتون، نیشون.
واژههای مختوم به «و»:
- مانتوم، مانتوت، مانتوش، مانتومون، مانتوتون، مانتوشون.
واژههای مختوم به «او»:
- آرزوم، آرزوت، آرزوش، آرزومون، آرزوتون، آرزوشون.
واژههای مختوم به «ا»:
- خونهم، خونهت، خونهش، خونهمون، خونهتون، خونهشون.
واژههای مختوم به همزه:
- جزئم، جزئت، جزئش، جزئمون، جزئتون، جزئشون.
- مبدأم، مبدأت و…
تبدیل «به» به ضمایر شخصی:
- بهم، بهت، بهش، بهمون، بهتون، بهشون.
صورت شکستهتر:
- بهم، بهت، بهش، بهمون، بهتون، بهشون.
پیشوندهای تصریفی
پیشوند «بـ»:
بایست، بنداز، بزن و…
پیشوند«نـ»:
ننداز، نشین، نشون و…
پیشوند «می»:
میبردهاست، میرفتهاست، میره، میآد و…
صورت شکسته و رسمی آن همواره با نیمفاصله نوشته میشود.
فعلهایی که مصدر آنها با «ا» شروع میشود.
اندیشیدن—» بیندیشید
انگاریدن—» بینگارد
افتادن —» بیفتد
شکسته نویسی واژهبست «ها»
واژهبست یه نوع تکواژ وابسته است که کاربرد مستقل ندارد و کلمهٔ جدید نمیسازد، بلکه همیشه به یه کلمهٔ دیگه اضافه میشود.
مثل «ها»:
همیشه با نیمفاصله نوشته میشه:
میزنمشها/ میزنمشا
میبخشیدها/ میبخشیدا
آمدی نسازیها/ اومدی نسازیا
غلط:
عجب غلطی کردیم آ
درست:
عجب غلطی کردیما
شکسته نویسی «ام، ای، است، ایم، اید، اند»
واژههای مختوم به حروف پیوسته مثل «بـ»:
خوبم، خوبی، خوبه، خوبیم، خوبید/ خوبین، خوبن
فرق خوبین و خوبید:
«خوبین» صمیمانهتر است. در سایر واژگان هم رابطهٔ بین «ن» و «د» نیز همینطور است.
واژههای مختوم به حروف جدا مثل «ی»:
شادم، شادی، شاده، شادیم، شادیت، شادن
واژههای مختوم به «ای»:
راستپیَم، راستپیی، راستپیه، راستپییم، راستپیید، راستپین
گفتارینویسی واژههای مختوم به «ی»:
ناجیام، ناجیای، ناجیه، ناجیایم، ناجیاین، ناجیان
واژههای مختوم به «و»:
توأم، تویی، توئه، (توأید، تواند (بیمعنی هستند))
گفتارینویسی واژههای مختوم به «های ملفوظ»:
متوجهم، متوجهی، متوجهه، متوجهیم، متوجهید، متوجهند
واژههای مختوم به همزه:
مبدأم، مبدئی، مبدئه، مبدئیم، مبدئید، مبدئند
واژههای مختوم به صدای «او»:
سخنگوام، سخنگویی، سخنگوئه، سختگوییم، سخنگویید، سخنگواَن
کلام آخر
مثل بسیاری از مباحث زبانشناسی فارسی، شکسته نویسی هم محل اختلاف نظر بین صاحبنظرهاست. بهعنوان مثال، ابوالحسن نجفی، یکی از برجستهترین مترجمان، بههیچوجه با این موضوع موافق نبود و همیشه این سبک رو نقد کرده.
با این حال، اگر شما با این روش نگارش موافق هستید، حتماً به اصول آن توجه کنید تا به ساختار زبان آسیب نرسد و متن همچنان خوانا و جذاب باقی بماند.
اگر این موضوع برای شما مفید بود، این بلاگ را برای دوستان نویسنده خود هم ارسال کنید تا آنها هم با رعایت اصول زبان گفتاری، متنهای روانتر و دقیقتری بنویسند.