در سال‌های اخیر که ترجمه به عنوان یک شغل فریلنسری معرفی شده، بسیاری تصور می‌کنند که داشتن دانش زبانی کافی است تا بتوانند هر متنی را به‌درستی ترجمه کرد. اما این دیدگاه باعث شده ارزش واقعی ترجمه و جایگاه مترجمان حرفه‌ای تا حدی نادیده گرفته شود.
زمانی که صحبت از ترجمه تخصصی متون مانند مقالات علمی، کتاب‌ها یا پایان‌نامه‌ها می‌شود، هیچ‌کس حاضر نیست حاصل تلاش و دانش خود را به مترجمی کم‌تجربه بسپارد. چرا که ترجمه تخصصی متون پیچیدگی‌ها و نکات ظریفی دارد که تنها با دانش و تجربه قابل تسلط است. در این بلاگ، به مهم‌ترین نکات ترجمه تخصصی متون می‌پردازیم تا درک بهتری از این فرآیند پیدا کنید.
همچنین، اگر به ترجمه علاقه دارید و می‌خواهید این مهارت را به‌صورت اصولی و حرفه‌ای بیاموزید، دوره سیستماتیک آموزش ترجمه پلتفرم لیکو می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد. در ترم دوم آموزش مترجمی، اصول ترجمه تخصصی متون به‌صورت جامع آموزش داده می‌شود.
در این مقاله می‌خوانیم :
ترجمه تخصصی متون چه فرقی با ترجمه عادی داره؟
ترجمه متون تخصصی مانند ترجمه مقاله، ترجمه کتاب، ترجمه پایان نامه و… باید توسط مترجمی انجام شود که در همان حوزه تخصص داشته باشد. مترجمی که این نوع ترجمه را بر عهده می‌گیرد، باید با اصطلاحات تخصصی آن رشته آشنا بوده و تجربه کافی در ترجمه متون مرتبط داشته باشد.
از سوی دیگر، مترجمی که در ترجمه تخصصی متون مهارت دارد، به دلیل تجربه بالای خود در ترجمه متون علمی و طولانی، در ویرایش متن نیز تخصص پیدا می‌کند. به همین دلیل، زمانی که متن خود را به یک مترجم حرفه‌ای می‌سپارید، دیگر نیازی به نگرانی بابت کیفیت ترجمه یا ویرایش متن نخواهید داشت.
اما ترجمه‌های عمومی معمولاً توسط مترجمان کم‌تجربه انجام می‌شود. طبیعی است که هر مترجم برای رسیدن به سطح حرفه‌ای، نیاز به کسب تجربه دارد. به همین دلیل، ترجمه‌های عمومی که توسط مترجمان مبتدی انجام می‌شود، معمولاً کیفیت بالایی ندارند و نمی‌توانند جایگزین ترجمه تخصصی متون شوند.
اصول کلی ترجمه متن
درست است که ترجمه تخصصی متون کار دشواری است و هر متن ویژگی‌های خاص خود را دارد، اما اصول کلی ترجمه یکسان است. به‌عنوان یک مترجم، لازم است این قواعد را در تمامی ترجمه‌های خود رعایت کنید تا کیفیت کارتان بالا بماند.
- متن را پیش از ترجمه مطالعه کنید: پیش از شروع فرآیند ترجمه، یک بار متن را کامل بخوانید تا با کلیت آن آشنا شوید. این کار به شما کمک می‌کند ساختار متن را بهتر درک کنید و ترجمه‌ای روان‌تر داشته باشید.
- بدون وقفه ترجمه را آغاز کنید: پس از درک کلی متن، بدون اتلاف وقت ترجمه را شروع کنید. هرچه این مرحله را بیش از حد طولانی کنید، روند ترجمه برای شما سخت‌تر خواهد شد.
- جمله به جمله پیش بروید: یکی از ساده‌ترین و موثرترین روش‌های ترجمه متون تخصصی، ترجمه جمله‌به‌جمله است. این روش به حفظ ساختار و مفهوم متن اصلی کمک می‌کند.
- بازخوانی و ویرایش نهایی را فراموش نکنید: پس از پایان ترجمه، متن را چند بار مطالعه کنید تا از نظر ساختار، جمله‌بندی و یکدستی مشکلی نداشته باشد.
- تحویل نهایی پس از ویرایش: زمانی که مطمئن شدید متن ترجمه شده از نظر کیفیت و روانی کاملاً بی‌نقص است، آن را تحویل دهید.
اصول ترجمه تخصصی متن
همان‌طور که گفته شد، قواعد کلی ترجمه متون یکسان است، اما آنچه یک مترجم حرفه‌ای را از یک مترجم مبتدی متمایز می‌کند، توجه به نکات ظریفی است که در هر یک از پنج گام ترجمه رعایت می‌کند.
- درک عمیق‌تر متن: یک مترجم حرفه‌ای، هنگام مطالعه اولیه متن، فقط به کلیت آن توجه نمی‌کند، بلکه لحن نویسنده و دیدگاه او را نیز از دل متن استخراج می‌کند. این رویکرد به او کمک می‌کند تا ترجمه تخصصی متون را با حفظ سبک و نگرش نویسنده انجام دهد.
- ترجمه خلاقانه با حفظ اصالت متن: مترجم حرفه‌ای، به‌دلیل شناخت دقیق لحن نویسنده، می‌تواند با خلاقیت و مهارت نویسندگی خود به متن زیبایی و وزن ببخشد، بدون اینکه آن را از مفهوم اصلی دور کند. این موضوع، تفاوت یک ترجمه حرفه‌ای و یک ترجمه صرفاً تحت‌اللفظی را مشخص می‌کند.
- ویرایش دقیق پس از ترجمه: پس از اتمام ترجمه، مترجم حرفه‌ای متن را از نظر نگارشی و زبانی بررسی و اصلاح می‌کند تا متنی روان، یکدست و بدون نقص ارائه دهد.
- بازبینی از دید نویسنده: مرحله نهایی که بسیاری از مترجمان به آن توجه نمی‌کنند، این است که مترجم خود را جای نویسنده قرار دهد و متن ترجمه‌شده را از این زاویه بازبینی کند. با اینکه در فرایند ترجمه تخصصی متون، لحن و دیدگاه نویسنده در نظر گرفته شده، اما ارزیابی متن از دید نویسنده، مهارتی است که تنها مترجمان حرفه‌ای به آن تسلط دارند.
تفاوت مترجم حرفه‌ای و مبتدی در همین جزئیات نهفته است. رعایت این نکات، کیفیت ترجمه را به سطحی بالاتر می‌برد و باعث می‌شود متن ترجمه‌شده همان تأثیرگذاری متن اصلی را داشته باشد.
راهنمای ترجمه متن ویژه مبتدیان
در نهایت، هر مترجم با گذر زمان و کسب تجربه، سبک منحصر‌به‌فرد خود را در ترجمه متون پیدا می‌کند. اما در ابتدای مسیر، رعایت برخی اصول می‌تواند شما را به مترجم بهتری تبدیل کند.
- جملات را کوتاه و مختصر ترجمه کنید: در ترجمه، پرهیز از جملات طولانی و پیچیده اهمیت زیادی دارد. گاهی ساده‌نویسی می‌تواند فهم مطلب را برای خواننده آسان‌تر کند. هنر یک مترجم این است که مفهوم اصلی را بدون حذف یا تغییر معنا، به زبانی روان و قابل‌فهم منتقل کند.
- عناصر جمله را در جای درست قرار دهید: در ترجمه تخصصی متون، رعایت ترتیب و ساختار جمله مطابق با قواعد زبان مقصد بسیار مهم است. شناخت دقیق گرامر زبان مبدأ و مقصد، نقش کلیدی در ارائه یک ترجمه باکیفیت و حرفه‌ای دارد.
- به اصطلاحات و عناوین تخصصی دقت کنید: استفاده درست از اصطلاحات و عبارات تخصصی، از مهم‌ترین نکات در ترجمه تخصصی متون است. بهتر است در طول متن از همان اصطلاحات ثابت استفاده کنید و از معادل‌های مختلف پرهیز نمایید تا یکپارچگی متن حفظ شود.
- خلاق باشید اما وفادار به متن: خلاقیت در ترجمه می‌تواند به جذابیت متن کمک کند، اما نباید باعث تغییر لحن یا محتوای اصلی شود. مخصوصاً در متونی با لحن جدی، پرهیز از اضافه کردن طنز یا تعابیر غیرضروری ضروری است. تنها در صورتی که ترجمه آزاد از شما خواسته شده باشد، می‌توانید با حفظ مفهوم، متن را به زبان خودتان بازنویسی کنید.
- از جملات معلوم استفاده کنید: جملات معلوم معمولاً خواناتر هستند و فهم مطلب را آسان‌تر می‌کنند. اما در متون علمی یا آکادمیک، استفاده از جملات مجهول رایج است. مهم این است که با توجه به نوع متن، مناسب‌ترین ساختار را انتخاب کنید تا متن نهایی روان و قابل‌فهم باشد.
با رعایت این اصول، می‌توانید ترجمه‌ای دقیق، روان و حرفه‌ای ارائه دهید و گام‌های اولیه را برای تبدیل‌شدن به یک مترجم متخصص بردارید.
کلام آخر
به‌طور کلی، چالش اصلی مترجم‌های مبتدی این است که در ابتدای مسیر، افراد کمی به آن‌ها اعتماد می‌کنند و ترجمه متون تخصصی خود را به دستشان می‌سپارند. همین موضوع باعث می‌شود کسب تجربه برای مترجم‌های تازه‌کار دشوار شود.
اما اگر هنوز تجربه کافی در ترجمه تخصصی متون نداری، اصلاً نگران نباش! در ترم دوم دوره مترجمی پلتفرم لیکو، اساتید مجرب آکادمی لیکو تمام مهارت‌های لازم برای ترجمه حرفه‌ای را به تو آموزش می‌دهند. این دوره به تو کمک می‌کند تا با تمرین عملی و راهنمایی تخصصی، ترجمه صحیح و اصولی را به‌صورت تجربی یاد بگیری.
پس منتظر چی هستی؟ همین حالا ثبت‌نام کن و مسیر حرفه‌ای شدن در ترجمه را آغاز کن!
