نیم فاصله چیست؟ و چطور باید ازش استفاده کنیم؟
در نگارش فارسی، نیم فاصله از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر بخواهیم متنی منظم و استاندارد داشته باشیم، باید «نیم فاصله» را در آن رعایت کنیم تا ساختار کلمات و متن به درستی حفظ شوند. با این حال، بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی یا بی‌حوصلگی از این نکته غافل می‌شوند. در این بلاگ قصد داریم روش صحیح استفاده از نیم فاصله و نحوه ایجاد آن در دستگاه‌های مختلف را بررسی کنیم. بنابراین، تا پایان با ما همراه باشید.
راستی، آیا اطلاع دارید که یک دوره آنلاین ویراستاری در آکادمی آنلاین لیکو در حال برگزاری است؟ اگر به ویراستاری علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنم حتماً سری به آن بزنید!
در این مقاله می‌خوانیم :
نیم فاصله چیست و چه کاربردی دارد؟
نیم فاصله به معنای جداسازی کلمات بدون ایجاد فاصلهٔ کامل است. در رسم‌الخط فارسی جدید، برای زیبایی و نظم بیشتر از «نیم فاصله» استفاده می‌شود. به‌عنوان نمونه، همین عبارت «نیم فاصله» را می‌توان به سه شکل نوشت:
- جدا: نیم فاصله
- نیم‌جدا: نیمفاصله
- چسبیده: نیمفاصله
در زبان انگلیسی به نیم فاصله “Semi-Space” می‌گویند. این شیوه نشانه‌گذاری و فاصله‌گذاری برای جلوگیری از به‌هم چسبیدن کلمات بدون ایجاد فاصلهٔ اضافی به کار میرود. فاصله در زبان فارسی به دو نوع تقسیم می‌شود: فاصلهٔ برون کلمه و فاصلهٔ درون کلمه. فاصلهٔ برون کلمه برای جدا کردن کلمات مستقل استفاده می‌شود، در حالی که فاصلهٔ درون کلمه به جداسازی اجزای یک کلمه اشاره دارد. به زبان ساده‌تر، نیم فاصله همان فاصله است، اما کوتاه‌تر و ظریف‌تر.
از نیم فاصله برای جدا کردن کلمات و حروفی استفاده می‌کنیم که اگر از فاصلهٔ کامل استفاده شود، معنای جمله تغییر کند و اگر فاصله نباشد، کلمات به یکدیگر متصل شوند.
نکته مهم این است که در کلمات و عبارات جداشده با نیم فاصله، هیچ فاصلهٔ مرئی دیده نمی‌شود و این اجزا به‌عنوان یک واژهٔ واحد محسوب می‌شوند. نیم فاصله در چاپگر یا نمایشگر نیز به چشم نمی‌آید، به همین دلیل گاهی به آن «فاصلهٔ صفر» هم می‌گویند.
ممکن است تصور کنید که رعایت نیم فاصله ضرورتی ندارد، اما در عمل این‌طور نیست. برای مثال:
- اگر بنویسید «دانش آموز»، شبیه یک جملهٔ امری به نظر می‌رسد که شما را به یادگیری دانش دعوت می‌کند.
- اما «دانش‌آموز» یک اسم است و معنای خاصی دارد که مشخص می‌کند درباره چه چیزی صحبت می‌کنید.
همچنین، در جملاتی مثل «یک جا خرید کردم» و «یکجا خرید کردم»، نیم فاصله می‌تواند تفاوت معنایی ایجاد کند:
- «یک جا خرید کردم» یعنی «در مکانی خرید کردم».
- «یکجا خرید کردم» یعنی «همه را یک‌باره خریدم».
نیم فاصله نه‌تنها کلمات را مرتب‌تر و دقیق‌تر نشان می‌دهد، بلکه متن را زیباتر و خواناتر می‌کند. نکتهٔ قابل توجه این است که بسیاری از نشریات و مجلات معتبر، متون بدون رعایت نیم فاصله را نمی‌پذیرند. پس اگر به کیفیت و دقت متن اهمیت می‌دهید، رعایت نیم فاصله ضروری است.
کاربرد نیم فاصله
تا اینجا با مفهوم نیمفاصله آشنا شدید، در ادامه با کاربرد آن بیشتر آشنا خواهید شد.
کلماتی که نشانهٔ جمعِ «ها» دارند
دخترها، گل‌ها، سوزن‌ها، معلم‌های.
فعل‌های مضارع، ماضی نقلی وماضی استمراری از این دسته هستند و باید بین آنها نیم فاصله باشد
مثال:
می رود: با فاصلهٔ کامل است.
میرود: بدون فاصله است.
میرود با نیم فاصله نوشته شده و کاملاً صحیح است.
رفته اند: با فاصلهٔ کامل است و غلط است.
رفته‌اند: نیم فاصله دارد و درست است.
واژه‌های مرکب
اتاق‌خواب، تعیین‌کننده، کتاب‌خانه، کتاب‌خوان، عبرت‌دهنده.
«ی» اضافه
نیم فاصله‌ی، گربه‌ی، خانه‌ی. البته ا که گرایش دستور زبان فرهنگستان این است که به جای «ی» از همزه استفاده کنیم. پس با این حساب:
نیم فاصلهٔ، گربهٔ، خانهٔ و…
«ای» نکره
دفترخانه‌ای، کتاب‌خانه‌ای، دهکده‌ای و…
برخی پسوندها مانند «ترین» و «شده»
خوب‌ترین، آرام‌بخش‌ترین، حساب‌شده و…
برخی پیشوندها
پیشوندهای قیدی را باید با نیم فاصله بنویسم مثلاً در جملهٔ امروز به‌خوبی درس خواندم. واژهٔ «به‌خوبی» قید حالت است که باید با نیم فاصله نوشته شود.
ترکیب‌های عربی
در نوشتن ترکیب‌های عربی هم باید به این نکته توجه کرد که با نیم فاصله نوشته شوند؛ مانند:
فضل‌الله، خار‌ق‌العاده، لوازم‌التحریر
حروف اضافه مرکب را هم باید یا نیم فاصله نوشت
تابه‌حال، به‌عنوان، به‌خاطر، درباره
نکته: البته در این‌باره هم میان صاحبنظران ویراستاری اختلاف نظرهایی هست و عده‌ای معتقدند که می‌توان چنین کلماتی را جداگانه نیز نوشت.
نکات مهم در فاصله گذاری
عبارت «هر چند وقت یک بار» از دو گروه اسمی تشکیل شده‌است:
۱. «هر چند وقت» (صفت + صفت + اسم)؛
۲. «یک بار» (عدد/ صفت + معدود/ موصوف).
این دو گروه همیشه در نقش قید به‌کار می‌روند و کاملاً بافاصله نوشته می‌شوند.
۱. «هرچند» اگر حرف ربط و به معنای «اگرچه» باشد، بی‌فاصله نوشته می‌شود:
هرچند پیر و خسته‌دل و ناتوان شدم
هرگه که یاد روی تو کردم جوان شدم (حافظ)
- 2. «یک بار» عدد و معدودِ غیرواژگانی است (= واژه نیست) و بنابراین بافاصله نوشته می‌شود.
درج نیم فاصله در گوشی
در گوشی اندروید کاراکتری کنار کاراکتر فاصله است که می‌توان آن را کاراکتر نیم فاصله نامید. آن را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید:
البته بعضی کیبوردها فاقد این کاراکتر هستند. بهتر است از آنها استفاده نکنید.
درج نیم فاصله در ورد ( نیمفاصله در کیبورد)
یک روش ساده و همیشگی به شما معرفی می‌کنیم. با فرمول زیر کار نیم فاصله در ورد تمام است.
“Ctrl+Shift+2”
برای استفاده از نیم فاصله در کیبوردهای استاندارد فارسی هم می‌تونید از کلید میانبر “Shift+Space” کمک بگیرید.
درج نیم فاصله در گوشی آیفون
“Swiftkeywoard ” یک کیبورد کاربردی محسوب می‌شود. در اکثر کیبوردهای”ios” عبارت نیم فاصله به‌صورت “zwnj” آورده شده‌است. البته در بعضی کیبوردها ممکن است به‌صورت دیگری آورده شود که شبیه این علامت است.
درج نیم فاصله در لینوکس
برای تایپ نیم فاصله در لینوکس دو روش را معرفی می‌کنیم:
روش اول: استفاده از کلیدهای ترکیبی “Shift+ Space” رایج‌ترین روش برای درج نیم فاصله در سیستم عامل لینوکس محسوب می‌شود.
روش دوم: در لینوکس با استفاده از کلیدهای ترکیبی “Shift + B” می‌توانید نیم فاصله را درج کنید.
درج نیم فاصله در مک
یک روش ساده و همیشگی به شما معرفی می‌کنیم. با فرمول زیر کار نیم فاصله در ورد تمام است.
“Ctrl+Shift+2”
کلام آخر
حالا که نحوه درست استفاده از نیم فاصله را یاد گرفتید، ممکن است این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چرا ما در این بلاگ، کلمه “نیم فاصله” را بدون استفاده از نیمفاصله نوشتیم. جواب این است که همیشه و در همه جا نیازی به رعایت نیمفاصله نیست. در اینجا ما طبق اصول بلاگ‌نویسی و سئو، این واژه را با فاصله نوشته‌ایم تا بهینه‌تر عمل کنیم.
اگر شما هم مواردی را می‌شناسید که می‌توان از نیمفاصله استفاده کرد ولی رعایت نمی‌شود، حتماً با ما به اشتراک بگذارید.
