مقاله علمی یک نوع متن تخصصی و علمی است که به منظور گزارش دادن از نتایج تحقیقات علمی و ارائه دانش جدید به جامعه علمی و تخصصی، نوشته میشود. مقاله علمی معمولاً شامل توضیحاتی درباره مشکلات و فرضیات پژوهش، روشهای انجام تحقیق، تجزیه و تحلیل دادهها و نتایج حاصل از تحقیق، بحث و بررسی نتایج، نتیجهگیری و مراجع است.
مقالات علمی برای ارائه دانش جدید و روشهای تحقیقی به جامعه علمی و تخصصی بسیار مهمند. این مقالات برای پژوهشگران، دانشجویان، مدیران و تصمیمگیران در صنعت و دولت و هر کسی که به دنبال دانش و اطلاعات تخصصی است، بسیار مفید واقع میشوند. علاوه بر این، مقالات علمی به عنوان یکی از معیارهای ارزیابی علمی و تحقیقاتی پژوهشگران و دانشگاهیان نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
مقاله علمی اهمیت بسیار زیادی در جامعه دانشمندان دارد. به عنوان یکی از روشهای ارائه نتایج تحقیقاتی، انتشار مقالههای علمی به دانشمندان در سراسر دنیا اجازه میدهد تا دادههای همکاران خود در کشورهای دیگر را استفاده کنند و از آنها بهرهمند شوند. این کاربرد مهم ترین فرصتی است که برای تبادل اطلاعات و رشد دانش علمی وجود دارد. همچنین، انتشار مقالههای علمی دانشمندان را تشویق میکند تا برای پیشرفت در زمینه خود، بیشتر تلاش کنند و تحقیقات بیشتری انجام دهند.
در این مقاله میخوانیم :
چرا مقالات علمی مهم هستند؟
مقالات علمی به دلایل زیر بسیار مهم هستند:
- ارتباط دانشمندان با یکدیگر: مقالات علمی به دانشمندان کمک میکنند تا نتایج تحقیقات خود را با سایر دانشمندان در سراسر جهان به اشتراک بگذارند.
- اطلاعات جدید: مقالات علمی به دانشمندان کمک میکنند تا با اطلاعات جدید در زمینههای مختلف آشنا شوند و بتوانند به توسعه دانش در زمینههای مختلف کمک کنند.
- ارزش برای صنعت: مقالات علمی به شرکتها و صنایع کمک میکنند تا به روز باشند و از دانش جدید استفاده کنند.
- پژوهشهای بیشتر: مقالات علمی به دانشمندان کمک میکنند تا به سمت پژوهشهای بیشتر در زمینههای مختلف حرکت کنند.
به طور خلاصه، مقاله علمی، یک گزارش تحقیقی است که به صورت دقیق در مورد یک موضوع خاص در علم، فناوری، پزشکی، اقتصاد و غیره نوشته شده است. مقالات علمی یکی از ابزارهای مهم در توسعه دانش و پیشرفت علمی هستند. این مقالات به دانشمندان کمک میکنند تا با اطلاعات جدید آشنا شوند و به توسعه دانش در زمینههای مختلف کمک کنند.
انواع مقالات علمی به چند دسته تقسیم بندی میشوند؟
انواع مقالات علمی را می توان از چندین دیدگاه مختلف ارزیابی و تقسیم بندی کرد که معرفی همه آنها خسته کننده و خارج از حوصله می باشد. معروفترین تقسیم بندی انواع مقالات، طبقه بندی آنها بر مبنای رتبه علمی مجله ای که مقاله در آن منتشر شده است، می باشد. به طورکلی مجلات دارای رتبههای علمی مختلفی از جمله علمی- پژوهشی، علمی- ترویجی، علمی- آموزشی و …. می باشد که در مجامع علمی مقالات معتبر غالبا علمی پژوهشی و علمی ترویجی می باشند.
باید دقت داشت که مراکز مختلفی نسبت به اعطای رتبه علمی به مجلات مختلف اقدام می کنند که در این میان مهمترین مرکز دارای صالحیت برای اعطای رتبه علمی به انواع مجلات، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری است که با اعطای رتبه علمی پژوهشی و یا علمی ترویجی به مجلات مورد تایید، سطح کیفی مجله را تعیین می نماید.
وزارت بهداشت، دانشگاه آزاد اسلامی و همچنین دانشگاه پیام نور نیز از دیگر مراکزی هستند که با دادن رتبه علمی پژوهشی و یا علمی ترویجی، به بسیاری از مجلات اعتبار علمی می بخشند. به منظور دریافت لیست مقالات مورد تایید هر یک از مراکز فوق می توان به وبسایت آنها مراجعه کرده و فایل حاوی نام مجلات مورد تایید را دانلود نمود.
مقاله چاپ شده در مجله علمی پژوهشی مورد تایید دانشگاه آزاد اسلامی و یا دانشگاه پیام نور الزاما مورد تایید تمامی مراکز و دانشگاه های دولتی نمی باشد و ممکن است مقاله ای که در یک مجله علمی پژوهشی مورد تایید دانشگاه آزاد اسلامی و یا دانشگاه پیام نور چاپ شده است، در بسیاری از مراکز به عنوان مقاله ای معتبر پذیرفته نگردد. به همین دلیل لازم است تا نویسندگان گرامی قبل از ارائه مقاله خود به مجله ای خاص نسبت به تحقیق در مورد اعتبار علمی مجله اقدام نمایند.
در مورد مقالات ISI نیز لازم به ذکر است که این مقالات نیز در زمره مقالات علمی پژوهشی قرار میگیرند و ساختار مقاله و نوع بیان مطالب در آنها دقیقا مانند مقالات علمی پژوهشی داخلی است. تنها وجه تمایز نگارش مقالات ISI و علمی پژوهشی داخلی، لزوم نوشتن مقاله ISI به زبان انگلیسی است.
در یک تقسیم بندی دیگر مقالات بر اساس نوع مطالب ارائه شده در مقاله و همچنین روش تهیه آنها دسته بندی میگردند. در این نوع طبقه بندی، مقالات به انواع متعددی از جمله مقالات تجربی، مقالات تحلیلی، مقالات مروری، مقالات گردآوری و ….. تقسیم میشوند، که در ادامه به معرفی و تشریح هریک از این انواع پرداخته شده است.
مقالات پژوهشی (تجربی)
مقالات پژوهشی (تجربی)، غالبا برگرفته از تحقیقاتی که متکی بر انجام آزمایش و پژوهش های عملی و تجربی هستند، میباشند. در این مقالات معمولا به ارائه و تفسیر نتایج بدست آمده از آزمونرهای آزمایشگاهی پرداخته می شود. به زبان ساده تر مقالات تجربی حاصل پژوهش، تحقیق و آزمایش در حوزه های خاص می باشند.
پایه اصلی این گونه مقالات بر مبنای نمونه برداری است. نمونه ها در رشته های مهندسی غالبا نمونه های فیریکی و یا شیمیایی، در رشته های انسانی غالبا تعدادی از افراد جامعه به منظور ارائه پرسشنامه به آنها و در رشته های پزشکی و دامپزشکی تعدادی نمونه انسانی و یا حیوانی می باشند.
از آنجا که در ایران اکثر مقالات علمی پژوهشی منتشر شده مقالات تجربی می باشند به همین دلیل به این گونه از مقالات به اشتباه مقالات پژوهشی نیز گفته می شود. البته بایستی دقت داشته باشید که مقالات پژوهشی بسیار وسیع تر از مقالات تجربی بوده و چنانچه در ادامه مفصلا بحث خواهد شد طیف بسیار بیشتری از مقالات را در بر میگیرند.
مقالات تحلیلی
چنانچه از نام مقاله تحلیلی برمی آید، این نوع مقالات از تحلیل و موشکافی موضوعات در جهت بسط دادن موضوع و یا بیان نقاط قوت و ضعف آنها حاصل می شوند. در مقالات تحلیلی مؤلف با استفاده از منابع پژوهشی پیشین (البته ممکن است داده هایی که تحلیل میگردند از آزمایشات و تجربه های خود نویسندگان حاصل شده باشند)، انواع نرم افزارهای کامپیوتری و …. سعی در مطرح نمودن نظریه و یا مدلی خاص در حوزه کار خود می نماید.
در این نوع از مقالات، غالبا بسیاری از دانسته ها در زمینه هایی خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نظریه، مدل و یا فرمولی کلی از آنها استخراج میگردد. به عبارت دیگر در مقالات تحلیلی هدف نویسنده ایجاد نمودن قانونی ثابت بوده که سایر پژوهشگران را از انجام آزمایشات مشابه بی نیاز مینماید.
بایستی دقت داشته باشید که منظور از تحلیل صرفا بیان نقطه نظرات شخصی نمی باشد بلکه بایستی تحلیل بر پایه اصول ریاضیاتی، آماری و سایر مواردی که در صحت آنها شکی وجود ندارد، انجام گیرد. به بیان ساده تر می توان اینگونه بیان نمود که فرمول ها، روایط ریاضی و مدل ها، خروجی های مقالات تحلیلی می باشند و چون تحلیل و استخراج آنها بر مبنای ریاضیات و آمار می باشد، در صحت آنها نمی توان شکی کرد.
در مقالات مروری به جمع آوری نوشته هایی که قبلا منتشر شده اند، پرداخته می شود. به زبانی ساده تر، نویسنده در مقالات مروری نقطه نظرهای افراد مختلف را بدون هیچگونه دخل و تصرفی در کنار هم قرار داده و نسبت به نوشتن مقاله اقدام مینماید. مقالات مروری غالبا در حیطه هایی کاربرد دارند که در آنها نوشته ها و تحقیق های بسیاری انجام شده ولی مقاله ای جامع که به نحوی در برگیرنده نتایج تمامی این تحقیقات بوده و بتواند به صورتی یکپارچه کل موضوع را تحت پوشش قرار دهد، وجود ندارد.
نویسنده مقالات مروری باید نسبت به تمامی زوایای موضوع، دارای اطلاعات و دانش کافی باشد، بطوریکه بتواند تمامی ابعاد موضوع را در مقاله خود بیان نموده و همچنین در مواقع الزام تحلیل ها و ارزیابی هایی را نیز به آنها اضافه کرده و حتی در صورت وجود تناقضاتی در بین منابع مختلف بتواند توجیهات مناسبی را ارائه نماید.
همچنین در بسیاری از موارد به منظور نگارش مقاله ای جامع الزام است که خود نویسنده با وارد کردن نقطه نظرهای شخصی نسبت به نگارش مقاله ای که در آن همه ابعاد موضوع، مورد بررسی قرار گرفته است، اقدام کند. در این میان با توجه به لزوم احاطه نویسندگان مقالات مروری به کل ابعاد زمینه مورد بررسی، غالبا توصیه می شود که افرادی نسبت به نوشتن مقالات مروری اقدام کنند که خود در آن زمینه صاحب نظر بوده و حتی چندین مقاله در موضوعاتی مشابه به چاپ رسانیده باشند.
از آنجا که در مقالات مروری به بررسی و جمع بندی پژوهش های مختلفی که در یک زمینه به انجام رسیده اند، پرداخته میشود در این مقالات بر خلاف مقالات تجربی و تحلیلی، چندان وارد جزئیات مسئله نشده و تنها به ارزیابی کلیات و مطالب اساسی مرتبط با موضوع پرداخته می شود.
مقالات گردآوری
در مقالات گردآوری چنانچه از نام آنها برمی آید، صرفاً به گردآوری و انعکاس نقطه نظرهای مختلف درج شده در منابع پرداخته می شود. با چاپ مقالات گردآوری در واقع هیچ نتیجه و فعالیت پژوهشی تازه ای عرضه نمیگردد و تنها یافته های موجود با نظم و انسجامی بالاتر در کنار هم قرار میگیرند. باید دقت داشت که اگرچه در بین مقالات جمع آوری و مروری شباهت های بسیار زیادی وجود دارد ولی به هر حال اعتبار مقالات مروری بسیار بالا و غیر قابل مقایسه با مقالات گردآوری است.
از آنجا که هر فردی می تواند نسبت به نوشتن مقالات گردآوری اقدام نماید به همین دلیل قطعیتی در مورد جامع و کامل بودن این مقالات وجود ندارد، زیرا ممکن است که نویسنده فاقد شناخت کافی نسبت به تمامی ابعاد زمینه مورد بررسی بوده و یا دسترسی مناسب به انواع منابع مورد نیاز برای جمعآوری اطلاعات نداشته باشد. همچنین بر خلاف مقالات مروری، مقالات گردآوری غالبا فاقد تجزیه و تحلیل های مناسب و همچنین نقطه نظرهای نویسنده بوده در صورت وجود داشتن کاستی ها و تناقضاتی در منابع مورد استفاده نویسنده مقاله الزاما نمی تواند، یک جمع بندی صحیح و منطقی را از میان تناقضات موجود استخراج نماید. البته با توجه به شباهت های زیاد مقالات مروری و گردآوری، مقالات گردآوری را می توان نسخه کوچکتر و ناقصتر از مقالات مروری به حساب آورد.
مقالات گردآوری مانند تحقیقات انجام شده در طی دوران تحصیل که در آنها به استخراج متنی از بین تعدادی از منابع مورد استفاده پرداخته میشد، بوده و الزاما مقالاتی جامع که در برگیرنده تمامی ابعاد موضوع باشند، نیستند و خواننده با مطالعه مقالات گردآوری نمی تواند از شناخت جامع نسبت به تمامی ابعاد موضوع اطمینان حاصل نماید.
حتی با وجود بیان تمامی تفاوت های موجود در بین این دو نوع مقاله، غالبا مشاهده می شود که دانشجویان تنها با خواندن تعداد محدودی منبع و نوشتن مقاله ای از مطالب آنها، مقاله خود را مروری فرض کرده و از آنجائیکه مقالات مروری از انواع مقالات علمی پژوهشی می باشند، اقدام به ارسال مقاله خود برای مجلات دارای رتبه علمی پژوهشی مینمایند. از آنجایی که مجلات علمی پژوهشی پس از انجام دادن داوری هایی بسیار سختگیرانه، تنها مقالات مروری را پذیرفته و چاپ می کنند، متاسفانه در اکثر مواقع مقالات این دانشجویان غیر قابل چاپ اعلام میشوند.
بطورکلی ارزش علمی مقالات گردآوری شده نسبت به سه نوع مقاله اول به نسبت پایین تر است و نشریات دارای رتبه علمی پژوهشی وISI ، غالبا از پذیرش و چاپ مقالات گردآوری شده خودداری مینمایند. البته باید دقت داشت که مرزبندی مشخصی برای تشخیص مقالات گردآوری و مروری وجود ندارد و پذیرش و یا رد شدن مقاله ارائه شده به یک نشریه علمی پژوهشی تنها وابسته به نظر داوران بررسی کننده مقاله می باشد، بطوریکه ممکن است یک نشریه مقاله ای را از نوع گردآوری و فاقد ارزش برای چاپ شدن در مجله بدانند ولی مجله ای دیگری همان مقاله را به عنوان یک مقاله مروری پذیرش و چاپ نماید.
مقالات یاداشت فنّی یا توصیفی
مقالات یادداشت فنی یا توصیفی گونه ای دیگر از مقالات علمی بوده که در بسیاری از مجلات منتشر میگردند. این مقالات در رشته های مهندسی غالبا به عنوان مقالات یادداشت فنی و در سایر رشته ها بعنوان مقالات توصیفی شناخته میشوند. در این مقالات نویسنده به ارائه مطالبی بسیار کاربردی که غالبا برگرفته از تجربه های صنعتی و شخصی وی بوده، البته با نگاهی علمی به آنها میپردازد. به عبارت دیگر این مقالات بسیار کاربردی بوده و صرفا به مسائل علمی محض نمی پردازند.
مطالب بیان شده در این مقالات اگرچه ممکن است از نظر علمی کاملا نوآور نباشند ولی به هر حال بسیار کاربردی و مفید هستند. تعداد صفحات مقالات یادداشت فنی یا توصیفی غالبا کمتر از سایر انواع مقالات بوده و معمولا در حدود 5 صفحه میباشند. مقالات یادداشت فنی اگرچه ممکن است در مجلات علمی پژوهشی نیز چاپ شوند ولی به هر حال ارزش علمی آنها نسبت به مقالات تجربی، تحلیلی و مروری پایین تر است.
باید دقت داشت که مرز بندی دقیق و مشخصی در بین انواع مقالات وجود ندارد و بسیاری از مقالات می توانند ترکیبی از گونههای معرفی شده باشند، به عبارت دیگر در صورتی که فردی در مقاله خود علاوه بر انجام دادن آزمایشات تجربی به تحلیل ریاضیاتی و مدلسازی نتایج بدست آمده نیز بپردازند، در این صورت مقاله وی تحلیلی تجربی است. که در این میان با در نظر گرفتن مقالات ترکیبی می توان تعداد بسیار زیادی از انواع مقالات را نیز به طبقه بندی گونه های مختلف مقالات اضافه نمود.
کلام آخر
به طورکلی تنها مقالات تجربی، تحلیلی و مروری در زمره مقالات علمی پژوهشی بوده و بقیه انواع مقالات سطح کیفی آنها نسبت به سه گونه فوق پایین تر می باشند.
مجلات علمی پژوهشی معتبر فقط تمایل به چاپ مقالات تجربی، تحلیلی و مروری داشته و غالبا از پذیرش سایر مقالات خودداری می کنند. ولی به هر حال در بسیاری از مواقع ممکن است که در مجلات علمی پژوهشی نیز مقالاتی به غیر از سه گونه فوق مشاهده گردد که در این میان اگرچه امر فوق رایج بوده ولی به هر حال همیشگی نمی باشد.
مقالات علمی برای پیشرفت در علم و تکنولوژی، افزایش دانش و اطلاعات تخصصی، ارزیابی و انتخاب بهترین روشهای تحقیقی و تصمیمگیری در صنعت و دولت، و ترویج همکاری و تبادل دانش بین پژوهشگران و دانشگاهیان بسیار مهمند.
مقالات مرتبط
