در دنیای پژوهش‌های علمی، نگارش و ارسال یکی پیچیده‌ترین مراحل در زمینه انجام کارهای علمی پژوهشی، نوشتن مقاله و چاپ آن در ژورنال‌ها و مجلات معتبر است و برای کسانی که تازه وارد این حوزه شده‌اند و با اصطلاحات رایج مقاله نویسی آشنایی کامل ندارند این موضوع سخت‌تر نیز خواهد بود. دانستن اصطلاحات رایج مقاله نویسی باعث می‌شود شما درک بهتری نسبت به مراحل مختلف کار پیدا کنید و در مسیر انجام کار پژوهشی با پیچیدگی‌ها و چالش‌های کمتری مواجه شوید. در این بلاگ، به بررسی مهمترین اصطلاحات رایج مقاله نویسی در فرایندهای مختلف از نوشتن مقاله تا داوری آن می‌پردازیم، پس تا انتها این مطلب همراه ما باشید.
در این مقاله می‌خوانیم :
اصطلاحات رایج فرآیند نگارش مقاله
در فرآیند مقاله نویسی، اصطلاحات مختلفی به کار می‌روند که هرکدام به بخش‌های مختلف یک مقاله علمی اشاره دارند. اگر شما به عنوان یک محقق با این اصطلاحات آشنا نباشید ممکن است در مسیر نوشتن مقاله به مشکل بر بخورید. در ادامه، فهرستی از اصطلاحات رایج مقاله نویسی به همراه توضیح مختصری درباره هرکدام ارائه شده است که دانستن آن‌ها به شما در مسیر نوشتن مقاله کمک خواهد کرد:
- چکیده (Abstract): خلاصه‌ای کوتاه از محتوای مقاله که هدف، روش‌ها، نتایج و نتیجه‌گیری اصلی مقاله را در چند جمله توصیف می‌کند. این بخش به خوانندگان کمک می‌کند تا بفهمند مقاله درباره چیست و آیا خواندن آن برایشان مفید است یا خیر.
- مقدمه (Introduction): بخش ابتدایی مقاله که در آن نویسنده موضوع، اهمیت و هدف از نوشتن مقاله را معرفی می‌کند. همچنین، در این بخش سوال یا فرضیه اصلی مطرح می‌شود.
- مرور ادبیات (Literature Review): یکی از اصطلاحات رایج مقاله‌نویسی است که به بخشی از مقاله گفته می‌شود که به بررسی و تحلیل تحقیقات و مطالعات قبلی در حوزه موضوع مقاله می‌پردازد. هدف این بخش نشان دادن شکاف‌های موجود در مطالعات قبلی و جایگاه تحقیق جدید است.
- روش‌شناسی (Methodology): در این بخش، روش‌ها و ابزارهایی که برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها استفاده شده‌اند، شرح داده می‌شود. این بخش برای ارزیابی اعتبار و قابلیت تکرار نتایج اهمیت دارد.
- نتایج (Results): بخشی که در آن یافته‌های اصلی تحقیق بدون تفسیر ارائه می‌شوند. این بخش می‌تواند شامل جداول، نمودارها و توصیف آماری داده‌ها باشد.
- بحث و تحلیل (Discussion): در این بخش، نتایج به دست آمده با مرور ادبیات و فرضیه‌های مطرح‌شده در مقدمه مقایسه و تفسیر می‌شود. این بخش به تحلیل اهمیت نتایج و ارائه دلایل احتمالی برای یافته‌ها می‌پردازد.
- نتیجه‌گیری (Conclusion): بخشی که در آن نویسنده خلاصه‌ای از یافته‌های اصلی را ارائه می‌دهد و پیامدهای مهم تحقیق را بیان می‌کند. همچنین، پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده می‌تواند در این بخش آورده شود.
- منابع (References): فهرستی از منابع و مراجع مورد استفاده در مقاله که به خواننده اجازه می‌دهد تا به مطالعات اصلی ارجاع داده شده در متن، دسترسی داشته باشد.
- پیشینه تحقیق (Background): توضیحاتی که در مقدمه یا بخش‌های اولیه مقاله داده می‌شود و هدف آن ارائه اطلاعات ضروری برای درک بهتر موضوع و جایگاه تحقیق در زمینه‌های علمی مرتبط است.
- فرضیه (Hypothesis): همان سوالی است که در مقاله به دنبال پیدا کردن پاسخ آن هستید.
- فرضیات تحقیق (Research Assumptions): پیش‌فرض‌هایی که در آغاز تحقیق در نظر گرفته می‌شوند و نویسنده بر اساس آن‌ها به تحلیل داده‌ها می‌پردازد.
- نمونه‌گیری (Sampling): فرآیند انتخاب نمونه‌ای از جمعیت مورد مطالعه که قرار است داده‌ها از آن‌ها جمع‌آوری شود.
- تجزیه و تحلیل داده (Data Analysis): یکی دریگر از اصطلاحات رایج مقاله نویسی Data Analysis است که به فرآیند بررسی داده‌های جمع‌آوری شده به منظور یافتن الگوها، ارتباطات و نتایج آماری گفته می‌شود. این بخش شامل توضیحاتی درمورد نرم‌افزارهای آماری استفاده شده در مقاله و روش‌های مختلف تجزیه و تحلیل است.
- استنتاج (Inference): در این بخش نتیجه‌گیری‌هایی که بر اساس تحلیل داده‌ها و نتایج به دست آمده مطرح می‌شوند.
- کلمات کلیدی (Keywords): کلمات یا عبارات کوتاهی که مهمترین موضوعات مقاله را نشان می‌دهند و برای جستجوی سریع مقاله در پایگاه‌های داده علمی مفید هستند.
- پیش‌نویس (Draft): نسخه اولیه از مقاله که هنوز نهایی نشده و ممکن است نیاز به بازبینی و اصلاح داشته باشد.
- بازنگری و ویرایش (Revision and Editing): فرآیند بازبینی و اصلاح مقاله به منظور بهبود ساختار، وضوح، صحت و دقت محتوا. این مرحله شامل بازنگری محتوایی، دستور زبان و فرمت مقاله است.
- حق تألیف (Authorship): اشاره به افرادی که در نگارش و تولید مقاله نقش داشته‌اند. حق تألیف معمولاً بر اساس میزان مشارکت در تحقیق و نگارش تعیین می‌شود.
- مقاله پژوهشی (Research Article): نوعی مقاله که نتایج یک تحقیق جدید را به تفصیل شرح می‌دهد. این مقالات معمولاً شامل بخش‌هایی مانند مقدمه، روش‌شناسی، نتایج و بحث هستند.
- مقاله مروری (Review Article): مقاله‌ای که به جمع‌آوری و تحلیل مطالعات قبلی در یک حوزه خاص می‌پردازد. این نوع مقالات معمولاً به عنوان منبعی برای درک کلی موضوع مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- بیشتر بخوانید: انواع مقالات علمی و تفاوت‌های آن‌ها
اصطلاحات رایج درانتخاب ژورنال
- ضریب تأثیر (Impact Factor): یکی از مهمترین اصطلاحات رایج مقاله نویسی و انتخاب مجله ضریب تاثیر است، ضریب تأثیر معیاری است که نشان می‌دهد مقالات منتشر شده در یک ژورنال در یک بازه زمانی خاص (معمولاً دو سال) چقدر مورد ارجاع قرار گرفته‌اند. این شاخص معمولاً برای ارزیابی اعتبار و تأثیر ژورنال‌ها استفاده می‌شود. ضریب تأثیر بالاتر به معنی اعتبار و تأثیر بیشتر ژورنال است.
- شاخص H (H-index): شاخص H معیاری است که برای اندازه‌گیری تاثیر علمی یک ژورنال یا یک محقق استفاده می‌شود. این شاخص نشان می‌دهد که چه تعداد از مقالات یک نویسنده یا یک ژورنال، حداقل به همان تعداد بار ارجاع داده شده‌اند. به عنوان مثال، شاخص H برابر 10 به این معناست که حداقل 10 مقاله وجود دارد که هر کدام حداقل 10 بار ارجاع داده شده‌اند.
- دسترسی آزاد (Open Access): ژورنال‌هایی که به مقالات دسترسی آزاد می‌دهند، به این معنا هستند که خوانندگان می‌توانند بدون هزینه به مقالات دسترسی پیدا کنند. این ژورنال‌ها معمولاً هزینه‌های انتشار را از نویسندگان یا تأمین‌کنندگان دیگر دریافت می‌کنند.
- نمایه‌سازی (Indexing): اگر به دنبال مجلات معتبر برای چاپ کردن مقاله خود گشته باشید با این اصطلاح رایج مقاله نویسی آشنا شده‌اید، نمایه سازی فرآیندی است که در آن مقاله در پایگاه‌های داده علمی ثبت و دسته‌بندی می‌شود تا در جستجوهای علمی به راحتی پیدا شود.
- ISI :(Institute for Scientific Information) ISI یک پایگاه داده است که توسط موسسه علمی اطلاعات (زیر نظر Clarivate Analytics) فعالیت می‌کند.
- ژورنال‌های علمی پژوهشی (Peer-reviewed Journals): ژورنال‌هایی که مقالات آن‌ها قبل از انتشار توسط داوران متخصص در زمینه مورد بررسی قرار می‌گیرند. این فرآیند به منظور اطمینان از کیفیت و صحت علمی مقالات انجام می‌شود.
- نرخ پذیرش (Acceptance Rate): به نسبت مقالاتی که برای یک ژورنال ارسال می‌شوند و مقالاتی که پذیرفته می‌شوند گفته می‌شود. ژورنال‌هایی با نرخ پذیرش پایین معمولاً رقابتی‌تر و معتبرتر در نظر گرفته می‌شوند.
- ژورنال‌های چندرشته‌ای (Multidisciplinary Journals): ژورنال‌هایی که مقالاتی از رشته‌های مختلف علمی را پوشش می‌دهند و به یک حوزه خاص محدود نیستند. این نوع ژورنال‌ها معمولاً گستره وسیعی از موضوعات علمی را پوشش می‌دهند.
- هزینه‌های چاپ (Publication Fees): برخی ژورنال‌ها برای انتشار مقاله هزینه‌هایی از نویسندگان دریافت می‌کنند. این هزینه‌ها ممکن است شامل هزینه‌های داوری، ویرایش، دسترسی آزاد، و یا چاپ فیزیکی باشد.
- رتبه‌بندی ژورنال (Journal Ranking): سیستم‌های مختلفی برای رتبه‌بندی ژورنال‌ها وجود دارد که براساس معیارهایی مانند ضریب تأثیر، شاخص H و سایر شاخص‌های علمی انجام می‌شود. این رتبه‌بندی‌ها به نویسندگان کمک می‌کند تا ژورنال‌های معتبرتر را انتخاب کنند.
- SJR (SCImago Journal Rank): یک شاخص علمی است که برای ارزیابی ژورنال‌ها بر اساس تأثیر علمی آن‌ها استفاده می‌شود. SJR بر مبنای تعداد ارجاعات به مقالات یک ژورنال و اهمیت و اعتبار ژورنال‌های ارجاع‌دهنده محاسبه می‌شود.
- نمایه استنادی علوم (Science Citation Index – SCI): یکی از بخش‌های ISIاست که ژورنال‌های معتبر در حوزه علوم طبیعی و فیزیکی را نمایه می‌کند. SCI یکی از منابع اصلی برای ارزیابی علمی ژورنال‌ها است.
- نمایه استنادی علوم اجتماعی (Social Sciences Citation Index – SSCI): مشابه SCI، اما برای ژورنال‌های معتبر در حوزه علوم اجتماعی. SSCI نیز یکی از منابع معتبر برای ارزیابی ژورنال‌ها در این حوزه است.
- درصد ارجاع (Citation Percentage): درصدی از تعداد دفعاتی که مقالات یک ژورنال در مقالات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند و به آن‌ها ارجاع داده شده است.
اصطلاحات رایج در داوری مقالات
فرآیند داوری مقاله یکی از مهمترین مراحل در انتشار یک مقاله علمی است. این فرآیند شامل بررسی و ارزیابی مقاله توسط کارشناسان و متخصصان حوزه مربوطه است تا از کیفیت و دقت علمی آن اطمینان حاصل شود. در ادامه، اصطلاحات رایج مقاله نویسی و فرایند داوری آن، به همراه توضیحات مختصری در مورد هرکدام آورده شده است:
- داوری یک‌سو کور (Single-blind Review): در این نوع داوری، هویت نویسنده برای داوران مشخص است، اما نویسنده هویت داوران را نمی‌داند.
- داوری دوسو کور (Double-blind Review): در این نوع داوری، هم هویت نویسنده و هم هویت داوران برای یکدیگر ناشناخته است. این روش به منظور جلوگیری از تعصبات شخصی و حفظ بی‌طرفی در فرآیند داوری استفاده می‌شود.
- داوری باز (Open Review): در این روش، هویت نویسنده و داوران برای یکدیگر آشکار است. این نوع داوری با هدف افزایش شفافیت و پاسخگویی در فرآیند داوری استفاده می‌شود.
- پروسه داوری سریع (Fast-Track Review): برخی ژورنال‌ها برای مقالات خاصی، فرآیند داوری و انتشار سریع‌تری ارائه می‌دهند. این پروسه معمولاً برای موضوعات فوری یا مقالات با کیفیت بالا استفاده می‌شود.
- بازخورد داور (Reviewer Feedback): نظرات و پیشنهاداتی که داوران پس از بررسی مقاله ارائه می‌دهند. این بازخوردها شامل ارزیابی کلی، نقدهای خاص و پیشنهادات برای بهبود مقاله است.
- نتیجه داوری (Decision Letter): نامه‌ای که از سوی سردبیر ژورنال به نویسنده ارسال می‌شود و نتیجه داوری را اعلام می‌کند. این نامه ممکن است شامل پذیرش، اصلاحات، یا رد مقاله باشد.
- بازنگری‌های کوچک (Minor Revisions): از این اصطلاح مقاله نویسی زمانی استفاده می‌شود که داوران اصلاحات کوچکی را در مقاله پیشنهاد می‌کنند که نیازی به بازنگری اساسی ندارد. این نوع بازنگری‌ها معمولاً شامل تصحیح اشکالات جزئی، بهبود نگارش، یا اضافه کردن توضیحات مختصر است.
- بازنگری‌های عمده (Major Revisions): برخلاف اصطلاح قبلی، زمانی از اصطلاح مقاله نویسی استفاده می‌شود که مقاله دارای مشکلات جدی و بزرگی است و نیاز به اصلاحات اساسی دارد. این نوع بازنگری‌ها ممکن است شامل تغییرات در روش‌شناسی، تحلیل داده‌ها، یا تجدید نظر در نتیجه‌گیری باشد.
- پذیرش با اصلاحات (Accept with Revisions): از این اصطلاح رایج مقاله نویسی زمانی استفاده می‌شود که مقاله ارسال شده با انجام اصلاحات پیشنهادی از سوی داوران قابل پذیرش باشد.
- پذیرش مستقیم (Accept as is): مقاله بدون نیاز به هیچ‌گونه اصلاحی برای انتشار پذیرفته می‌شود. این حالت بسیار نادر است و معمولاً برای مقالات بسیار قوی و با کیفیت بالا اتفاق می‌افتد.
- رد مقاله (Reject): از این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که مقاله برای انتشار پذیرفته نمی‌شود. این تصمیم می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله نقص در روش‌شناسی، عدم نوآوری، یا کیفیت پایین محتوا باشد.
- رد با امکان بازنگری (Reject and Resubmit): مقاله در وضعیت فعلی رد می‌شود، اما نویسنده تشویق می‌شود که پس از انجام اصلاحات اساسی مجدداً آن را ارسال کند. این حالت نشان‌دهنده این است که مقاله پتانسیل انتشار را دارد اما نیاز به تغییرات گسترده‌ای دارد.
- نظر ثانویه (Second Opinion): در صورتی که داوران نظرات متناقضی ارائه دهند یا سردبیر نیاز به بررسی بیشتر داشته باشد، مقاله ممکن است برای داوری به یک داور دیگر (نظر ثانویه) ارسال شود.
- اختلاف‌نظر داوران (Reviewer Disagreement): حالتی که در آن داوران مقاله نظرات متفاوتی در مورد کیفیت یا مناسب بودن مقاله برای انتشار دارند. سردبیر معمولاً باید تصمیم بگیرد که کدام نظرها را در تصمیم نهایی لحاظ کند.
- اصلاح نهایی (Final Revision): نسخه نهایی مقاله است که پس از اعمال تمام اصلاحات مورد نظر داوران و تأیید سردبیر برای چاپ آماده شده است.
- تضاد منافع (Conflict of Interest): جایی است که نویسنده‌ها باید تائید کنند که با یکدیگر و یا سازمان حامی طرح تحقیق مشکلی ندارند و ترتیب ذکر اسامی هم موردقبول همه است.
- ریوایز: Revise ایراداتی است که داوران از مقاله گرفته‌اند و به نویسنده منتقل می‌شود و باید آن را ویرایش کند؛ اگر این اشکالات زیاد باشد به آن Major revise گفته می‌شود و اگر جزئی باشند، Minor Revise هستند.
- نظارت سردبیر (Editorial Oversight): نقش سردبیر در نظارت بر فرآیند داوری، از جمله انتخاب داوران مناسب، مدیریت بازخوردها و تصمیم‌گیری نهایی درباره پذیرش یا رد مقاله.
- در حال داوری (Under Review): از اصطلاحات رایج مقاله نویسی است که بیانگر در دست بررسی بودن مقاله توسط داوران است.
- رد اداری (Desk Reject): این اصطلاح رایج مقاله نویسی بیانگر رد شدن مقاله توسط سردبیر قبل از ارسال به داوران است. این حالت معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که مقاله به وضوح برای ژورنال مناسب نیست یا کیفیت لازم را ندارد.
- تأیید نهایی سردبیر (Final Editor Decision): تصمیم نهایی که توسط سردبیر پس از دریافت نظرات داوران و بررسی مقاله گرفته می‌شود.
- مقاله اصلاح‌شده (Revised Manuscript): نسخه‌ای از مقاله که پس از دریافت بازخوردهای داوران، نویسنده آن را بازبینی و اصلاح کرده و مجدداً به ژورنال ارسال کرده است.
اصطلاحات رایج در تخلفات مقاله نویسی
- تقلب علمی (Scientific Misconduct): انجام یا گزارش نادرست در تحقیق و نگارش مقاله که می‌تواند شامل جعل داده‌ها، سرقت ادبی، و سایر رفتارهای غیر اخلاقی باشد.
- جعل داده‌ها (Data Fabrication): ساختن یا دستکاری داده‌ها به‌طور نادرست به‌منظور ایجاد نتایج مورد نظر. این عمل به طور جدی به اعتبار تحقیق آسیب می‌زند.
- تحریف داده‌ها (Data Falsification): تغییر یا دستکاری داده‌های واقعی به‌منظور تطابق با نتایج مورد نظر. این کار شامل حذف داده‌های نادرست یا دستکاری نتایج به‌صورت عمدی است.
- سرقت ادبی (Plagiarism): استفاده از ایده‌ها، متن‌ها، یا نتایج دیگران بدون ارائه منابع و ارجاع صحیح به آن‌ها.
- نسبت‌دهی نادرست (Misattribution): نسبت دادن نتایج یا ایده‌ها به فردی یا منبعی که مسئول آن نبوده است. یکی از موارد استفاده از این اصطلاح رایج مقاله نویسی زمانی است که مشخص شود یک نویسنده زحمات نویسندگان دیگر را به اسم خود بزند و اعتبار کار آنان را به خود منتقل کند.
- تألیف جعلی (Fake Authorship): شامل ذکر نام افرادی به‌عنوان نویسنده که در تحقیق یا نگارش مقاله مشارکت نداشته‌اند. این عمل ممکن است به‌منظور افزایش اعتبار مقاله یا برای اهداف دیگر انجام شود.
- عدم ذکر همکاران (Ghost Authorship): عدم ذکر نام افرادی که به‌طور قابل توجهی در تحقیق یا نگارش مقاله مشارکت داشته‌اند. این عمل به‌طور کلی به معنای عدم احترام به تلاش‌های همکاران است.
- پیش‌نویس تکراری (Duplicate Submission): ارسال یک مقاله یا بخشی از آن به چندین ژورنال به‌طور همزمان بدون اطلاع به سردبیران ژورنال‌ها. این عمل می‌تواند باعث بروز مشکلات اخلاقی و انتشار همزمان مقاله در چندین منبع شود.
- چاپ دوباره (Redundant Publication): انتشار مجدد مقاله یا بخشی از آن بدون ارائه اطلاعات مناسب در مورد انتشار قبلی.
- تجاوز از حقایق (Misrepresentation): ارائه نادرست یا غیرواقعی از نتایج، روش‌ها، یا منابع تحقیق به‌منظور فریب دادن خوانندگان یا داوران.
- عدم شفافیت در تأمین مالی (Lack of Financial Disclosure): عدم افشای منابع مالی یا تضاد منافع که ممکن است بر نتایج تحقیق تأثیر بگذارد. عدم افشای این موارد می‌تواند باعث ایجاد سوءظن به نتایج تحقیق شود.
- عدم رعایت اصول اخلاقی تحقیق (Ethical Breaches): نادیده گرفتن اصول اخلاقی در انجام تحقیق، مانند عدم دریافت رضایت آگاهانه از شرکت‌کنندگان یا استفاده نادرست از داده‌های شخصی.
- بی‌اعتباری مقالات (Article Retract): فرآیند حذف یک مقاله از انتشار به‌خاطر شناسایی خطاهای جدی، تقلب، یا تخلفات دیگر. این عمل معمولاً به‌منظور حفظ اعتبار علمی و جلوگیری از گسترش اطلاعات نادرست انجام می‌شود.
- نقض حقوق مؤلفان (Authorship Dispute): اختلافات مربوط به حقایق نویسندگی، از جمله ادعاهای نادرست در مورد مشارکت در تحقیق و نوشتن مقاله.
- پاسخ‌دهی نادرست به داوران (Misleading Responses to Reviewers): ارائه اطلاعات نادرست یا فریبنده به داوران در پاسخ به نظرات و پیشنهادات آن‌ها. این عمل می‌تواند به‌منظور پنهان کردن نقص‌ها یا تقلب‌های موجود در مقاله باشد.
- عدم پایبندی به پروتکل‌های تحقیق (Failure to Follow Research Protocols): عدم رعایت پروتکل‌های استاندارد و روش‌شناسی تحقیق که می‌تواند به اعتبار نتایج و تحقیق آسیب بزند.
- جعل منابع (Fake References): افزودن یا ارجاع به منابعی که وجود ندارند یا استفاده از منابع غیرقابل اعتبار برای تقویت مقاله. این عمل باعث تضعیف اعتبار تحقیق و مقاله می‌شود.
- تکرار داده‌ها (Self-plagiarism): استفاده مجدد از داده‌ها، جداول، یا متون خود بدون ذکر مناسب در مقاله‌های جدید. این عمل می‌تواند به‌عنوان تقلب در نظر گرفته شود، زیرا به معنای معرفی مجدد اطلاعات به‌عنوان محتوای جدید است.
- تأثیر غیرقانونی بر نتیجه‌گیری‌ها (Unethical Influence on Conclusions): تغییر یا تحریف نتایج تحقیق به‌طور عمدی برای حمایت از دیدگاه‌های خاص یا منافع شخصی. این عمل به اعتبار تحقیق آسیب می‌زند و نتایج نادرست را ارائه می‌دهد.
- تجاوز به حریم خصوصی (Privacy Violation): افشای اطلاعات شخصی یا محرمانه از شرکت‌کنندگان تحقیق بدون رضایت آن‌ها. این عمل می‌تواند به مشکلات اخلاقی و حقوقی منجر شود.
کلام آخر
ممنون که تا انتهای این مطلب همراهمان بودید، سعی کردیم تمام اصطلاحات رایج مقاله نویسی که امکان دارد در هنگام نوشتن، ارسال یا چاپ مقاله با آن‌ها برخورد کنید را به شما معرفی کنیم. آشنایی با اصطلاحات رایج مقاله نویسی، یکی از کلیدهای موفقیت در انتشار مقالات علمی است. این اصطلاحات نه تنها به شما در نگارش مقاله کمک می‌کنند، بلکه شما را در تعامل با سردبیران و داوران نیز یاری می‌دهند. با درک دقیق این اصطلاحات و کاربرد آن‌ها، مسیر خود را به سوی انتشار مقالات علمی هموارتر خواهید کرد.
