یکی از مهمترین اصول در انجام پژوهشهای علمی و تحقیقاتی، رفرنس نویسی یا ارجاع دهی است. هر پژوهش ارزشمندی بر پایه مطالعات و تحقیقات پیشین بنا میشود. اما اگر منابعی که از آنها استفاده کردهایم را بهدرستی ذکر نکنیم، ممکن است به سرقت ادبی متهم شویم. بنابراین، آشنایی با روشهای استاندارد رفرنس نویسی برای هر پژوهشگری ضروری است.
اگر در حوزه ترجمه فعالیت میکنید و کار ترجمه مقاله، ترجمه پایان نامه یا حتی ترجمه کتاب انجام میدهید، دانستن اصول رفرنس نویسی اهمیت بیشتری پیدا میکند. رعایت نکردن این اصول، نهتنها از اعتبار متن ترجمهشده کم میکند، بلکه جایگاه حرفهای مترجم را نیز تحت تأثیر قرار میدهد.
برای یادگیری اصول صحیح رفرنس نویسی و ارجاع دهی، میتوانید در ترم چهارم دوره مترجمی لیکو که در لیکو آکادمی برگزار میشود، شرکت کنید. این دوره به شما کمک میکند تا با اطمینان کامل، استانداردهای علمی را رعایت کنید و از هرگونه اتهام سرقت ادبی در امان باشید.
حالا بیایید باهم نگاهی به انواع روشهای ارجاع دهی و اصول اولیه رفرنس نویسی بیندازیم.
در این مقاله میخوانیم :
انواع رفرنس دهی و کاربرد آنها
بهطور کلی، رفرنس نویسی به دو روش انجام میشود:
رفرنس نویسی درونمتنی: در این روش، اطلاعات منبع مستقیماً داخل متن ذکر میشود. این کار معمولاً با استفاده از روش نویسنده-تاریخ (مانند APA و Harvard) یا روش عددی (مانند Vancouver و IEEE) انجام میشود.
ارجاع دهی برونمتنی: در این روش، منابع بهطور کامل در لیست منابع یا کتابنامه در پایان متن آورده میشوند. در این سبک، درون متن فقط یک اشاره کوتاه (مثلاً نام نویسنده، سال انتشار یا شماره منبع) وجود دارد و اطلاعات کامل منبع در بخش جداگانهای ارائه میشود.
هر دو روش برای ارجاع دهی استاندارد هستند و انتخاب هرکدام به فرمت استنادی موردنظر بستگی دارد. در ادامه با انواع این رفرنسنویسیها بیشتر آشنا خواهیم شد.
رفرنس نویسی درون متنی
شما میتوانید به سه روش مختلف در متن خود به آثار دیگران ارجاع دهی کنید:
روش نویسنده-تاریخ: در این روش، در همان بخشی از متن که به منبع اشاره شده است، نام نویسنده و سال انتشار ذکر میشود. این روش در بیشتر سبکهای استناد، بهجز روش MLA، رایج است. در روش MLA، بهجای سال انتشار، عدد صفحه در کنار نام نویسنده آورده میشود.
روش عددی: در این شیوه، هر منبع در لیست منابع شمارهگذاری میشود و در متن، عدد مربوط به آن منبع ذکر میگردد. این روش بیشتر در مقالات علمی و فنی رایج است.
روش نشانهگذاری: در این روش، اطلاعات منبع (بهصورت خلاصه) در پاورقی یا پینوشت درج میشود. این شیوه بیشتر در متون پژوهشی و کتابها مورد استفاده قرار میگیرد.
با انتخاب روش مناسب ارجاع دهی، میتوانید استنادهای علمی خود را دقیق و استاندارد انجام دهید.
انواع رفرنسها:
نوع رفرنس نویسی | موضوع | روش رفرنس نویسی |
APA | علوم اجتماعی | نویسنده- تاریخ |
هاروارد | اقتصاد | نویسنده- تاریخ |
ونکوور | علوم پزشکی | عددی |
شیکاگو A | علوم انسانی | نشانهگذاری |
شیکاگو B | علوم انسانی | نویسنده- تاریخ |
OSCOLA | حقوق | نشانهگذاری |
MLA | زبانشناسی | نویسنده- عدد- صفحه |
Turabian | علوم اجتماعی | نویسنده- تاریخ |
Turabian | زبانشناسی | نشانهگذاری |
IEEE | علوم سخت مثال «IT» | عددی |
AAA | مطالعات اجتماعی | عددی |
ACS | شیمی | عددی، نویسنده-عدد صفحه و نشانه گذاری |
ABNT | علوم فنی | عددی، نویسنده-تاریخ |
APSA | علوم سیاسی | نویسنده- تاریخ |
NLM | پزشکی | عددی |
ارجاع دهی برون متنی (قسمت منابع)
در این بخش، تمامی منابعی که در تحقیق استفاده شدهاند، بهصورت کامل و با یکی از روشهای استاندارد رفرنس نویسی درج میشوند. نکته مهم این است که منابع باید بر اساس ترتیب حروف الفبا مرتب شوند.
معرفی روش APA: یکی از پرکاربردترین شیوههای ارجاع دهی
یکی از رایجترین روشهای ارجاع دهی در پژوهشهای علمی، روش APA است که برای استناد به کتابها و مقالات به کار میرود.
رفرنس نویسی به روش APA برای مقالات و مجلات شامل موارد زیر است:
- نام نویسنده یا نویسندگان
- تاریخ انتشار مقاله
- عنوان مقاله
- نام مجله (با فونت ایتالیک)
رفرنس نویسی به روش APA برای کتابها شامل موارد زیر است:
- نام نویسنده یا نویسندگان
- تاریخ چاپ کتاب
- عنوان کتاب (با فونت خمیده)
- محل چاپ
- نام ناشر
رعایت ترتیب و دقت در نوشتن اطلاعات ارجاع دهی باعث میشود که پژوهش شما استاندارد و معتبر باشد.
روشهای ارجاع دهی در لغتنامه
۱. ارجاع مدخل ارجاعی به مدخل اصلی
در برخی از منابع، ممکن است یک مدخل شما را به مدخل اصلی هدایت کند. برای این نوع ارجاع دهی، از علامت نقلقول (« ») استفاده میشود:
- نماز فطر → «نماز»
- عیسی مسیح → «عیسی»
۲. ارجاع به مدخلی که در مقالهای دیگر ذکر شده است
در این روش، برای اشاره به یک مدخل که درون مقاله دیگری توضیح داده شده، از علامت ستاره (*) استفاده میشود.
۳. ارجاع جهت توضیحات بیشتر و رفع ابهام
اگر لازم باشد توضیحات بیشتری درباره یک موضوع ارائه شود، معمولاً منبعی برای مطالعه بیشتر معرفی میشود:
- برای توضیحات بیشتر: سخن سخنوران، ص ۲۰۰
۴. ارجاع به تصاویر و جداول در لغتنامهها
برخی از لغتنامهها شامل تصاویر و جداول هستند که هرکدام شماره خاص خود را دارند. در این موارد، ارجاع بهصورت زیر انجام میشود:
- مدخل نماز (تصویر ۵)
۵. ارجاع درونمتنی و نقلقول مستقیم در لغتنامهها
در لغتنامهها میتوان از ارجاع درونمتنی برای اشاره به بخشهای دیگر متن استفاده کرد، یا یک نقلقول مستقیم را مستند ساخت.
۶. ارجاع به یک نقطه جغرافیایی
هنگام ارجاع دهی به یک مکان جغرافیایی خاص، مشخصات مدار یا نصفالنهار آن ذکر میشود تا محل دقیق مشخص گردد.
۷. ارجاع مجدد به منبعی که اخیراً ذکر شده است
اگر بخواهیم به منبعی که چند سطر قبل ذکر شده دوباره ارجاع دهیم، میتوانیم از عبارتهای اختصاری زیر استفاده کنیم:
- همان (در صورتی که منبع دقیقاً تکرار شود)
- همان مؤلف یا مؤلف قبلی (در صورتی که مؤلف تغییر نکرده باشد)
توجه داشته باشید که این نوع ارجاع دهی زمانی معتبر است که فاصله زیادی بین دو ارجاع وجود نداشته باشد.
سوالات متداول ارجاع دهی
۱. ارجاع مدخل ارجاعی به مدخل اصلی
در برخی از منابع، ممکن است یک مدخل شما را به مدخل اصلی هدایت کند. برای این نوع ارجاع دهی، از علامت نقلقول (« ») استفاده میشود:
- نماز فطر → «نماز»
- عیسی مسیح → «عیسی»
۲. ارجاع به مدخلی که در مقالهای دیگر ذکر شده است
در این روش، برای اشاره به یک مدخل که درون مقاله دیگری توضیح داده شده، از علامت ستاره (*) استفاده میشود.
۳. ارجاع جهت توضیحات بیشتر و رفع ابهام
اگر لازم باشد توضیحات بیشتری درباره یک موضوع ارائه شود، معمولاً منبعی برای مطالعه بیشتر معرفی میشود:
- برای توضیحات بیشتر: سخن سخنوران، ص ۲۰۰
۴. ارجاع به تصاویر و جداول در لغتنامهها
برخی از لغتنامهها شامل تصاویر و جداول هستند که هرکدام شماره خاص خود را دارند. در این موارد، ارجاع بهصورت زیر انجام میشود:
- مدخل نماز (تصویر ۵)
۵. ارجاع درونمتنی و نقلقول مستقیم در لغتنامهها
در لغتنامهها میتوان از ارجاع درونمتنی برای اشاره به بخشهای دیگر متن استفاده کرد، یا یک نقلقول مستقیم را مستند ساخت.
۶. ارجاع به یک نقطه جغرافیایی
هنگام ارجاع دهی به یک مکان جغرافیایی خاص، مشخصات مدار یا نصفالنهار آن ذکر میشود تا محل دقیق مشخص گردد.
۷. ارجاع مجدد به منبعی که اخیراً ذکر شده است
اگر بخواهیم به منبعی که چند سطر قبل ذکر شده دوباره ارجاع دهیم، میتوانیم از عبارتهای اختصاری زیر استفاده کنیم:
- همان (در صورتی که منبع دقیقاً تکرار شود)
- همان مؤلف یا مؤلف قبلی (در صورتی که مؤلف تغییر نکرده باشد)
توجه داشته باشید که این نوع ارجاع دهی زمانی معتبر است که فاصله زیادی بین دو ارجاع وجود نداشته باشد.
کلام آخر
رفرنس دهی یکی از مهمترین اصولی است که به متن شما اعتبار و استناد علمی میبخشد. وقتی از منابع دیگر استفاده میکنید و به درستی به آنها ارجاع میدهید، نشان میدهید که:
- برای تحقیقات و کارهای علمی پیشین ارزش قائل هستید.
- از سرقت علمی دوری میکنید و اصول اخلاقی پژوهش را رعایت میکنید.
- اعتماد به نفس و خلاقیت خود را در تولید محتوای جدید به نمایش میگذارید.
در این مقاله، اصول اولیه و روشهای مختلف رفرنس دهی را بررسی کردیم. اگر میخواهید ارجاع دهی و رفرنس نویسی را بهصورت اصولی و حرفهای یاد بگیرید، پیشنهاد میکنم در ترم چهارم دوره آموزش ترجمه که در آموزشگاه آنلاین لیکو برگزار میشود، شرکت کنید. این دوره میتواند در مسیر حرفهای شما بسیار مفید و کاربردی باشد.